Chung cư nhà ở xã hội đang đối mặt với nhiều khó khăn trong quá trình phát triển, mặc dù Chính phủ đã đặc biệt quan tâm đến lĩnh vực này. Đề án 1 triệu căn nhà ở xã hội được đề ra nhằm giải quyết nhu cầu nhà ở cho đối tượng chính sách và người có công với cách mạng. Tuy nhiên, thực tế cho thấy con số đã đạt được vẫn rất nhỏ so với mục tiêu đề ra.
Theo báo cáo thị trường bất động sản quý 2/2023 của Hội Môi giới Bất động sản Việt Nam, tính đến ngày 18/5/2023, đã có 41 dự án nhà ở xã hội khu vực đô thị hoàn thành, xây dựng được khoảng 19.516 căn, chỉ đạt 4,6% so với mục tiêu đề ra. Trong khi đó, vẫn còn 294 dự án đang tiếp tục triển khai với quy mô xây dựng khoảng 288.499 căn.
Có một số nguyên nhân khiến chung cư nhà ở xã hội gặp khó khăn trong phát triển. Thứ nhất, quy trình phê duyệt dự án kéo dài rất lâu, tối thiểu là 600 ngày hoặc còn dài hơn. Dự án được vay vốn từ gói 120 nghìn tỷ cũng chưa hiệu quả như mong đợi, vì phần lớn dự án vẫn đang chờ hoàn thành các thủ tục đầu tư.
Thứ hai, cơ chế, chính sách và quy trình thủ tục còn rất mông lung và phức tạp trong phát triển chung cư nhà ở xã hội. Không có một cơ chế, chính sách rõ ràng và nhất quán, mỗi địa phương thực hiện theo kiểu của mình. Việc đầu tư vào nhà ở xã hội liên quan đến nhiều luật pháp, nghị định, thông tư, khiến quy trình trở nên rối rắm và tốn nhiều thời gian. Một dự án nhà ở xã hội phải mất đến 3-5 năm để hoàn thành.
Thứ ba, vấn đề về quỹ đất cũng là một trong những vướng mắc. Tình trạng thiếu, thừa quỹ đất còn xảy ra tại nhiều tỉnh, thành phố do quy hoạch và thực thi không hiệu quả. Đồng thời, việc đền bù, giải phóng mặt bằng cũng gặp khó khăn và bế tắc.
Thứ tư, nhà ở xã hội thiếu nguồn vốn tài trợ bền vững. Hầu hết các dự án nhà ở xã hội hiện tại đều sử dụng nguồn vốn công hoặc từ doanh nghiệp tư nhân. Nguồn vốn vay từ ngân sách cho dự án nhà ở xã hội là rất ít và thủ tục phức tạp.
Để thúc đẩy phát triển chung cư nhà ở xã hội theo đề án 1 triệu căn, một số giải pháp được đề xuất. Thứ nhất, cần nhanh chóng thể chế hoá và thực thi các văn bản quy phạm pháp luật để đảm bảo điều kiện thuận lợi, ưu đãi đã được xác định trong đề án về hạ tầng, đất đai, tài chính cho các tổ chức, cá nhân và doanh nghiệp tham gia xây dựng nhà ở xã hội.
Thứ hai, từng giai đoạn của đề án cần đề ra mục tiêu cụ thể, điều chỉnh quy hoạch, vị trí đất đai và phân bổ nguồn lực phù hợp để đáp ứng nhu cầu nhà ở của mọi người dân, kết hợp với quy hoạch đô thị và quy hoạch công nghiệp, dịch vụ để đảm bảo phát triển bền vững thị trường bất động sản.
Thứ ba, cần kiểm soát giá nhà ở xã hội phù hợp với thu nhập của người dân và mức phí dịch vụ khu nhà ở xã hội.
Thứ tư, nghiên cứu, đánh giá nhu cầu nhà ở của người dân, đặc biệt là công nhân và người lao động có thu nhập thấp để điều hành chính sách tài chính, lãi suất và cơ chế cho vay mua nhà ở xã hội phù hợp.
Thứ năm, các doanh nghiệp cần điều chỉnh chiến lược kinh doanh, cơ cấu sản phẩm và đề xuất điều chỉnh một số dự án sang nhà ở xã hội. Đồng thời, cần tập trung giải quyết thủ tục đối với chung cư nhà ở xã hội để rút ngắn thời gian hoàn thành dự án.
Thứ sáu, cần bố trí đầy đủ và quy định giải ngân đặc thù, cũng như điều chỉnh tiêu chí, thời gian xét duyệt cho người được mua, thuê nhà ở xã hội. Lãi suất vay mua nhà ở xã hội cần ở mức dưới 5% /năm, phù hợp với thu nhập hiện nay.
Những giải pháp này hy vọng sẽ đẩy mạnh phát triển chung cư nhà ở xã hội và đạt được mục tiêu 1 triệu căn nhà ở xã hội trước năm 2026. Tuy nhiên, cần sự đồng thuận và hỗ trợ từ các cơ quan chính quyền và các bên liên quan để vượt qua những thách thức hiện tại và tạo điều kiện thuận lợi cho lĩnh vực này phát triển bền vững trong tương lai.
